Ιστορική καμπή για την Αίγυπτο

Του Γιάννη Αλμπάνη

«Ο Μόρσι από τις φυλακές στην προεδρία της Αιγύπτου, και οι άνθρωποι του Μουμπάρακ από το προεδρικό μέγαρο στις φυλακές.» Το σχόλιο ανήκει στον ανταποκριτή του Al Jazeera και νομίζω ότι συνοψίζει την ιστορική καμπή που σηματοδοτεί η εκλογή του Μοχάμεντ Μόρσι στην προεδρία της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου. Δεν είναι τόσο το ότι ο υποψήφιος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας καταφέρνει να εκλεγεί (σε βάρος του τελευταίου πρωθυπουργού του Μουμπάρακ Αχμέντ Σαφίκ) στο ύπατο αξίωμα, όσο το ότι για πρώτη φορά στην Ιστορία της πλέον σημαντικής αραβικής χώρας εκλέγεται πρόεδρος ένας πολίτης, δηλαδή κάποιος που δεν προέρχεται από το στρατό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο στρατός δεν κυβερνάει απλά την Αίγυπτο μετά το πραξικόπημα των Ελευθέρων Αξιωματικών το 1952. Στην πραγματικότητα ο στρατός είναι αυτός που έχει δημιουργήσει το Αιγυπτιακό κράτος από την εποχή του Μοχάμεντ Άλι. Επομένως, δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η ιστορικότητα της στιγμής δεν έχει να κάνει μόνο με της συμβολική επικύρωσης της νίκης που κέρδισε η Επανάσταση της 25ης Γενάρη 2011 ενάντια στο τυραννικό καθεστώς Νουμπάρακ, αλλά με την...

πιθανή αλλαγή των θεσμικών θεμελίων του Αιγυπτιακού κράτους. Νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο του Άκραμ Ισμαήλ Μοχάμανεντ, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής της Σοσιαλιστικής Λαϊκής Συμμαχίας: “Παρά τις ανησυχίες μας, η επανάσταση νικάει σήμερα το κράτος της μαφίας. Για πρώτη φορά ένας πολιτικός υποψήφιος (μη στρατιωτικός) καταλαμβάνει αυτή τη θέση με τη τη λαϊκή υποστήριξη. Σήμερα ξεφορτωνόμαστε μόνο εν μερει το αυταρχικό κράτος του Μοχάμεντ Άλι (πρόκειται για τον πρώτο κυβερνήτη της Αιγύπτου το 19ο αιώνα). Σήμερα μόλις ξεκινάμε τον αγώνα ενάντια στην οπισθοδρομική οργάνωση της κοινωνίας και παίρνουμε ένα μερίδιο της εξουσίας” Πρόεδρος υπό στρατιωτική επιτήρηση Ωστόσο, μπορεί ο Μοχάμεντ Μόρσι να είναι ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Αιγύπτου, εντούτοις, θα είναι ένα πρόεδρος υπό στρατιωτική ηγεμονία. Σε προηγούμενο άρθρο στην Εποχή είχαμε αναφερθεί αναλυτικά στο πραξικόπημα που επιχείρησε ο Αιγυπτιακός στρατός για να φαλκιδεύσει τη δημοκρατική μετάβαση της εξουσίας σε πολιτική Αρχή. Μέσα σε λίγες μέρες ο στρατός, δια του ανώτατου δικαστηρίου, κατήργησε το δημοκρατικά εκλεγμένο κοινοβούλιο, τροποποίησε το Σύνταγμα μεταφέροντας σημαντικές εξουσίες από τον Πρόεδρο στο SCAF (το de facto κυβερνών Ανώτατο Συμβούλιο Ενόπλων Δυνάμεων), κι εκβίασε την Αδελφότητα να δεχτεί τη συνταγματική τροποποίηση για να μπορέσει να ανακηρυχτεί ο Μόρσι πρόεδρος. Δεν είναι σχήμα λόγου να πούμε ότι το τελικό αποτέλεσμα που ανακοινώθηκε, είναι απόρροια… των διαπραγματεύσεων μεταξύ στρατού και Αδελφότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Μόρσι δεν είναι όντως ο νικητής, αλλά ότι η Ανώτατη Εκλογική Επιτροπή δεν θα τον ανακήρυσσε ποτέ χωρίς το «πράσινο φως των στρατιωτικών». Είναι ενδεικτική άλλωστε η δήλωση του νέου Προέδρου ότι θα διορίσει το νέο Υπουργό Άμυνας κατόπιν διαβουλεύσεων με το SCAF. Αυτή τη στιγμή λοιπόν φαίνεται ότι οι στρατιωτικοί έχουν λάβει τις διασφαλίσεις που ζήτησαν: πλήρη έλεγχο όλων των στρατιωτικών ζητημάτων από το SCAF, ακαταδίωκτο των στρατιωτικών που ενέχονται σε εγκλήματα κατά διαδηλωτών, μη λογοδοσία για τις τεράστιες επιχειρηματικές δραστηριότητες του στρατού. Πέραν του Υπουργού Άμυνας, είναι πιθανό οι στρατιωτικοί να έχουν λόγο και για τα πρόσωπα των Υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης. Παράλληλα, η Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει δώσει τις διαβεβαιώσεις που ήταν αναγκαίες και στις ΗΠΑ, οι οποίες παραδοσιακά αποτελούν εξαιρετικά σημαντικό παράγοντα στα πολιτικά πράγματα της Αιγύπτου. Ο σεβασμός της συνθήκης του Καμπ Ντέιβιντ με το Ισραήλ θα πρέπει να θεωρείται δεδομένος, ενώ η όποια βοήθεια προς τη Γάζα σε καμιά περίπτωση δεν θα θέσει σε κίνδυνο την «ασφάλεια» του σιωνιστικού κράτος. Διελκυστίνδα για τον έλεγχο της εξουσία Απέναντι στη στρατιωτική επιτήρηση, είναι πολύ πιθανό η Μουσουλμανική Αδελφότητα να επιχειρήσει τη σύμπραξη με προοδευτικές-κοσμικές δυνάμεις. Το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο γύρων των προεδρικών εκλογών, οι εκπρόσωποι της Αδελφότητας επιδόθηκαν σε ρεσιτάλ μετριοπάθειας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα θέματα που απασχολούν την κοσμική, χριστιανική και… τουριστική Αίγυπτο. Ήταν πολύ συχνές οι δηλώσεις περί σεβασμού του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους ή περί «Προέδρου όλων των Αιγυπτίων, ανεξαρτήτως θρησκεύματος». Αποκορύφωμα αυτή της τακτικής έλεσε η προχτεσινή συμφωνία για τη συγκρότηση ενιαίου μετώπου με ορισμένες ομάδες της κοσμικής επαναστατικής νεολαίας. Δεν θα πρέπει λοιπόν να εκπλαγούμε αν δούμε πολιτικούς από άλλους χώρους να καταλαμβάνουν υπουργικούς θώκους, ή ακόμα και μια προσωπικότητα σαν τον Ελ Μπαραντέι να γίνεται πρωθυπουργός. Ωστόσο, τα ανοίγματα της Αδελφότητας μάλλον δεν ικανοποίησαν τους Κόπτες που απ’ ό,τι φαίνεται από το ποσοστό του Σαφίκ, καταψήφισαν τον Μόρσι. Επιπλέον, οι επαναστάτες νεολαίοι εξακολουθούν να βλέπου στην Αδελφότητα μια εχθρική πολιτική δύναμη που κάνει αδικαιολόγητους συμβιβασμούς με τους στρατιωτικούς. Αυτό λοιπόν που θα πρέπει να περιμένουμε τον επόμενο διάστημα στη Αίγυπτο (τουλάχιστον μέχρι τις νέες βουλευτικές εκλογές σε έξι μήνες) είναι μια διελκυστίνδα για την εξουσία μεταξύ Μουσουλμανικής Αδελφότητας και SCAF. Από τη μια μεριά, οι στρατιωτικοί θα προσπαθούν να επιβάλουν de facto μια «δημοκρατία» τύπου Πακιστάν, όπου ο στρατός ελέγχει πλήρως τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Από την άλλη, η Αδελφότητα θα επιχειρήσει να ακολουθήσει το παράδειγμα Ερντογάν, δηλαδή τη βήμα-βήμα αποδυνάμωση της στρατιωτικής εξουσίας. Το προηγούμενο της Αλγερίας, όπου ένας καταστροφικός εμφύλιος μεταξύ στρατού και ισλαμιστών έφερε τη χώρα πολλά χρόνια πίσω, φαίνεται ότι αποτελεί ισχυρό ανασταλτικό παράγοντα για μια ρήξη μεταξύ των δύο μερών. Όμως, ο όποιος συμβιβασμός μοιάζει εξαιρετικά ασταθής, δεδομένης μάλιστα και της ύπαρξης μιας δυναμικής επαναστατικής νεολαίας που χαίρει της αίγλης από την ανατροπή Μουμπάρακ. Για την ακρίβεια η ταυτόχρονη ικανοποίηση του στρατού και των δεκάδων χιλιάδων λαού που πανηγυρίζουν αυτή τη στιγμή στην Ταχρίρ, μοιάζει με τετραγωνισμό του κύκλου.